NGHĨA ĐỊA VOI
Tin buổi sáng: “Người ta đã tìm thấy xác con voi Béc
Khăm cách nơi nuôi dưỡng khoảng 3 km. Trên xác voi có nhiều vết chém vào gót
khiến voi đứt gân chân”. Kèm theo bài viết là những bức ảnh con voi nằm sõng
sượi trên nền lá rụng, máu đọng lại thành từng vũng. Tôi bỗng nhớ con voi Khăm
Sen ở bản Tà Lấp. Không hiểu dạo này nó thế nào? Chắc Lĩnh biết. Tôi với Lĩnh
từng làm cùng nhau ở tổ chức Phi chính phủ, từng uống vơi chum rượu ở nhà anh
Đam Thiện, từng cùng nhau cưỡi lên lưng con voi Khăm Sen của gia đình anh khi
đưa nó ra tắm ở dòng sông La Ngà êm mướt. Giờ tôi đã chuyển chỗ làm còn Lĩnh
vẫn tiếp tục những dự án hỗ trợ cộng đồng người dân tộc thiểu số. Tôi gọi điện
cho Lĩnh. Máy ngoài vùng phủ sóng. Tôi gọi đến chỗ làm cũ. Thì ra Lĩnh đang đi
công tác ở bản Tà Lấp. Thế cũng tiện, tôi viết thư cho nó, hỏi tình hình mọi
việc ở bản Tà Lấp ra sao? Anh Đam Thiện và gia đình có khỏe mạnh không? Con voi
Khăm Sen giờ thế nào. Mấy tuần sau, tôi nhận được thư của Lĩnh. Đọc thư, tôi
băn khoăn không biết có nên kể lại câu chuyện mà Lĩnh đã chứng kiến ở bản Tà
Lấp hay không?...
1.Lĩnh quay trở lại bản Tà Lấp vào một ngày mưa. Cơn mưa
rừng dai dẳng có thể khiến nước sông La Ngà dâng lên cuồn cuộn, bản Tà Lấp ngay
lập tức có thể trở thành một hòn đảo đơn côi giữa dòng nước đục. Nhưng đó là
ngày xưa, khi bản Tà Lấp còn cách xa đường cái đến gần hai mươi cây số, muốn
vào bản phải đi bộ mất nửa buổi đường rừng. Mọi thứ nay đã khác nhiều. Đường xá
đã được tôn lên cao, rải nhựa. Giờ có thể đi xe máy từ đường cái đến bản Tà
Lấp, chỉ mất chừng nửa tiếng đồng hồ. Đời sống dân bản đã thay da đổi thịt, sung
túc hơn xưa. Ngày càng nhiều gia đình có ti vi, có xe máy, rồi tủ lạnh. Ngày
càng nhiều người rời bản ra dựng nhà sống dọc bên đường cái, mở hàng quán, kinh
doanh. Nhịp sống trở nên hối hả. Cây cối ngày xưa bạt ngàn, giờ khô trốc một
màu đỏ đất bazan. Rừng ngày càng lùi xa khỏi bản làng, rời xa con người.
Xốc lại cái ba lô, Lĩnh nắm chặt tay anh Đam Thiện: “Mọi
thứ biến đổi nhiều quá. Riêng anh trông vẫn y nguyên”. Đam Thiện cười hà hà,
cánh tay đen nhánh nắng vỗ vỗ lên vai Lĩnh: “Lâu lắm rồi mới thấy em quay lại
bản. Tối nay anh em mình phải uống một trận rượu say sưa mới được”. Lĩnh cười,
đi theo anh Đam Thiện vào sân nhà. Mấy đứa con anh ríu rít đuổi nhau chạy huỳnh
huỵch. Vợ anh, chị H’Bia đang lúi húi thổi bữa cơm chiều. Nếp nhà rông đượm
khói. Ánh tà dương chậm chậm chạm xuống đỉnh núi Dang Sruyn chói lói lên những
tia nắng cuối cùng trùm xuống cả một vùng bình nguyên bao la. Tiếng con sông La
Ngà ầm ỳ cuộn chảy xa xa. Bản Tà Lấp bỗng thanh bình đến mê mị.
2.Từ phía sau sân nhà có tiếng ré vang vọng. Đó là tiếng
của Khăm Sen. Anh Đam Thiện cười: “Chắc là Khăm Sen nghe thấy tiếng của em, nó
gọi đấy”. Chị H’Bia ngẩng lên cười hòa theo: “Chắc gì? Nó đói, gọi ăn chưa biết
chừng. Đến bữa chiều của nó rồi còn gì!” Anh Đam Thiện chạy đến chân cột nhà,
cầm lấy một cái chậu đầy sắn xẻ, ngô và rau: “Cùng anh ra cho voi ăn đi. Có khi
Khăm Sen nó còn nhớ hơi em đấy”. Lĩnh bỏ ba lô lại, chạy đi theo anh Đam Thiện
ra chỗ nuôi voi.
Khăm Sen là con voi thông minh nhất bản Tà Lấp. Ngày
xưa, voi trong bản nhiều lắm. Giờ đàn voi ngày một thưa thớt dần. Thời còn
sống, cha Đam Thiện là nài voi nổi tiếng khắp cả vùng Tánh Linh. Khăm Sen là
con voi rừng, được ông thuần dưỡng. Nó đã giúp mang biết bao thớt gỗ từ rừng
sâu về để mọi người xây dựng nên ngôi nhà rông cho dân bản. Mọi người rất quý Khăm
Sen. Đến chỗ cột voi, Đam Thiện đặt chậu thức ăn xuống, vỗ vỗ vào người nó rồi
chỉ vào Lĩnh, nói to: “Có nhận ra ai đây không?” Con voi đưa chiếc vòi mềm mại
lên hít hít quanh người Lĩnh. Rồi mắt nó nhìn cậu hấp háy như muốn nói lời
chào. Lĩnh nắm lấy vòi voi rung rung như bắt tay rồi vuốt vuốt lên người nó. Khăm
Sen xuống sắc quá. Nó trông già đi nhiều. Làn da nhăn nheo khô mốc.
Đam Thiện vỗ vỗ lên má con voi: “Không biết thả về rừng
nó có tự sống được không?” Lĩnh ngạc nhiên: “Anh định thả Khăm Sen về rừng à?”.
Đam Thiện trầm giọng: “Đó là ước nguyện cuối cùng của bố anh. Khăm Sen đã giúp gia đình anh xây nhà. Bao
nhiêu năm nay nó kéo gỗ nuôi sống mọi người. Trước khi mất, bố anh muốn thả Đam
Nhã về rừng. Khăm Sen phải tìm về nghĩa địa voi để linh hồn nó mãi mãi được
siêu thoát”. Lĩnh bồi hồi: “Nghĩa địa voi ư?...”
3.Truyền thuyết kể rằng nằm sâu trong đại ngàn Trường
Sơn, có một nơi là nghĩa địa voi. Voi vốn là loài vật cực kỳ thông minh. Những
con voi rừng già nua kiệt lực đều cảm nhận được khi cái chết sắp đến gần. Chúng
tách khỏi bầy đàn, bắt đầu một hành trình xuyên rừng bạt núi vượt núi tìm đến nghĩa
địa voi. Ở nơi đó, chúng nằm rõng rượi trên mình đất mẹ, cảm nhận từng nhịp đập
đang khẽ khàng rung dưới làn da già cỗi, kêu lên những tiếng cuối cùng rồi nhắm
mắt qua đời. Cứ như vậy, từ thế hệ này đến thế hệ khác, những coi voi đều được
lập trình với phép màu huyền ảo của thiên nhiên để luôn tìm được về đến nghĩa
địa voi và được quây quần với tổ tiên. Có nhiều người đã nhìn thấy nghĩa địa
voi và kể lại cho nhau quanh bếp lửa bên những ché rượu thơm ngát về nơi linh
thiêng này. Rằng khi mặt trời dần lặn xuống trong ráng chiều tím thẫm, hàng
ngàn bộ xương voi với những chiếc ngà khổng lồ hướng về phía mặt trời khiến nghĩa
địa voi bỗng rực một màu vàng rượm đẹp hùng tráng đến nghẹt thở. Có điều kỳ lạ,
những từng nhìn thấy nghĩa địa voi, khi trở về bản làng, họ cố tìm đường quay
lại nghĩa địa voi với nhiều người và xe thồ để mong chở ngà voi về. Nhưng chưa ai
từng có thể quay lại nghĩa địa voi, cho dù đó là những thợ săn lão luyện nhất,
những người tiên quyết rằng nghĩa địa voi ở chính chỗ đó. Khi quay lại, họ chỉ
thấy bạt ngàn rừng là rừng. Những bộ ngà voi khổng lồ như biến mất cùng làn
sương sớm mỏng manh. Rất nhiều chuyến đi nhằm tìm kiếm nghĩa địa voi đều trở về
thất bại. Nhiều đến mức bây giờ người dân bản Tà Lấp chẳng còn ai muốn đi tìm
nữa. Chỉ biết rằng, nghĩa địa voi vẫn tồn tại trong tâm trí của dân bản. Người
ta tin rằng nếu con voi chết đi mà chưa về được đến nghĩa địa voi, linh hồn của
nó sẽ chẳng bao giờ được siêu thoát.
Đam Thiện cười: “Truyền thuyết thế thôi. Ai tin cứ đi mà
tin…”
4.Đam Thiện quyết định chuyển nhà. Khăm Sen giúp anh
chuyển vật liệu dựng ra mảnh đất sát ven đường để anh dựng nhà mới. Lĩnh qua
thăm nhà anh luôn. Đam Thiện nói với cậu: “Thời thế thay đổi rồi. Phải xoay ra
tính cách khác thôi. Không sống dựa vào rừng mãi được”. Đúng thế! Rừng đang
ngày một cạn kiệt. Cho dù rừng có hào phóng đến mấy thì cũng chẳng thể nào đáp
ứng nổi lòng tham của con người. Đó là chưa kể từ ngày có đường nhựa, nhiều
toán lâm tặc vẫn thường đổ về đây. Chúng chặt những cây gỗ trăm tuổi từ tim
rừng, chuyển ra những chiếc xe tải bon bon chạy về phía thị trấn. Đam Thiện
định ra ở ngoài đường cái, buôn bán lặt vặt trao đổi cho đám người buôn gỗ.
Nhiều người dân bản Tà Lấp đã làm như vậy. Kinh tế gia đình họ khá lên hẳn. Đam
Thiện cũng muốn gia đình mình giàu hơn, muốn có xe máy, muốn có ti vi.
Chẳng mấy chốc, ngôi nhà đã gần xong. Đam Thiện nhìn khung
nhà đã định hình, xoa xoa tay nói với Lĩnh: “Chắc xong ngôi nhà, anh sẽ thả Khăm
Sen về rừng cho nó sống cuộc sống tự do”. Lĩnh nói: “Sao lại thế? Thả nó về
rừng, liệu nó có sống được không?” Đam Thiện bậm môi: “Chẳng biết. Nhưng Khăm
Sen ở lại đây cũng nguy hiểm lắm. Mấy hôm rồi, có kẻ đến cắt trộm đuôi nó. Chẳng
biết tại sao, người ta đồn nhau là lông đuôi voi đem lại may mắn. Khăm Sen bị kẻ
xấu lấy dao quắm chặt cụt cả đuôi, mất cả một mảng mông, phải rịt thuốc mãi mới
hết”. Lĩnh e ngại: “Em sợ Khăm Sen sống cùng gia đình anh lâu quá đã quen rồi,
thả nó về rừng sợ nó không sống nổi”. Đam Thiện nhìn xuống đất, trầm trầm
giọng: “Xây xong nhà, chẳng biết còn việc gì cho Khăm Sen làm không? Giờ có xe
tải, có máy kéo rồi, chẳng ai thuê voi kéo gỗ nữa. Mà nuôi nó tốn kém quá”.
Lĩnh trầm ngâm không nói. Cậu biết rằng đợt này anh Đam Thiện phải tiết kiệm
tiền để hoàn thiện ngôi nhà. Gia đình anh ăn ít. Khăm Sen cũng ăn ít. Con voi dường như cũng hiểu. Hàng ngày nó nhận khẩu phần ăn ít ỏi mà chẳng bao giờ đòi thêm. Đam Thiện nói như đang tự dối
lòng mình: “Chỉ cần Khăm Sen tìm về được với bầy đàn là nó sẽ sống khỏe thôi.
Hơn nữa, để nó tự do tìm về nghĩa địa voi còn là tâm nguyện cuối cùng của bố
anh”…
5.Trên đường trở về chỗ trọ, Lĩnh vẫn ong ong trong đầu:
“Chỉ cần Khăm Sen tìm về được với bầy đàn là nó sẽ sống khỏe thôi”. Mọi việc nghe
thật đơn giản. Có thật thế không? Con người sống có cộng đồng làng mạc. Con voi
sống có bầy đàn. Từng thành viên che chở cho nhau, chan hòa chia ngọt sẻ bùi
với nhau vượt qua những khó khăn. Mẹ thiên nhiên bao giờ cũng thế, cho những
đứa con của mình cộng đồng để tồn tại, để sống. Nhưng giờ bầy đàn voi ở đâu?
Ngày xưa, thỉnh thoảng đàn voi về gần bản. Chúng chạy vào những nương ngô, bẻ
ngô ăn. Người dân bản Tà Lấp xua chiêng gõ mõ. Đàn voi lại chạy vào rừng. Mấy
năm trước, voi về bản nhiều hơn. Có lẽ tại rừng đã bị thu hẹp lại. Không gian
sống của đàn voi bé dần. Chúng trở nên hung dữ hơn, tàn phá hoa màu, giẫm đạp
lên nhà cửa. Đám người lâm tặc trang bị dao rựa súng ống một lần đã quây lại chém
chết một con voi đực. Chúng cưa lấy ngà voi đem bán. Còn thịt voi, chúng xả ra
ăn tại chỗ. Mấy ngày sau, người ta thấy xác của đám lâm tặc bị voi giày nát,
lán gỗ bị đập tan tành. Đàn voi đi sâu hơn vào tim rừng. Người ta cũng chặt gỗ
gần hơn vào tim rừng. Lâu rồi không ai thấy đàn voi rừng nữa.
Chúng đã đi đâu?
Chẳng biết khi được thả về rừng, con voi Khăm Sen có tìm
được bầy đàn của nó không?
6.Đam Thiện đang loay hoay lợp mái ngôi nhà, chợt có người
lái xe ôm phóng đến. Gã trai ngồi đằng sau hấp háy nhìn anh rồi chỉ vào Khăm
Sen: “Có cho thuê voi kéo không?” Đam Thiện nhanh chóng gật đầu rồi trèo xuống.
Anh trèo lên mình Khăm Sen. Con voi lững thững đi theo chiếc xe máy ngược đường
cái về phía rìa rừng. Chiếc xe máy dừng lại. Đam Thiện thấy một chiếc xe tải
chở gỗ. Chiếc xe bị lầy, bánh ngập sâu dưới lớp bùn bazan đặc quánh. Anh cau
mày. Khăm Sen chỉ chuyên kéo gỗ, không biết kéo xe này có được không? Gã lái xe
thấy anh ngần lại liền trấn an: “Kéo gỗ hay kéo xe khác quái gì nhau đâu, đều
là kéo vật nặng cả. Ông cứ thử đi”. Lâu lắm rồi mới có người thuê, chẳng nhẽ
đến nơi rồi lại không làm. Ừ, thì không kéo gỗ, kéo xe cũng được, miễn là có
thêm thu nhập.
Đam Thiện buộc dây vào đai kéo quanh người Khăm Sen. Anh
giằng giằng các mối thắt cho chắc chắn rồi quát to. Khăm Sen rướn người kéo. Gã
tài xế rú ga. Máy gầm lên, bánh xe quay tít mù, khói bốc đen xì. Chiếc xe nhúc
nhích tiến lên một chút, một chút rồi lại tụt ngược lại xuống vũng bùn. Đam
Thiện nhìn bánh xe ngập sâu trong bùn rồi nói to với gã tài xế: “Xe nặng quá.
Anh bê bớt một ít gỗ xuống thì voi mới kéo được”. Gã tài xế lắc đầu quầy quậy:
“Mất công lắm mới chất được gỗ lên xe. Voi của ông không kéo được thì thôi vậy.
Tôi đi gọi xe ben đến kéo. Dễ ợt ý mà”. Đam Thiện nhìn vẻ mặt khinh khỉnh của gã lái
xe bần thần. Rồi anh khẩn khoản: “Thôi, thế anh để tôi thử lại một lần nữa xem
sao”. Rồi anh bước đến sát bên Khăm Sen nài nỉ: “Sao thế. Mày từng kéo những
súc gỗ to nặng hơn nhiều cơ mà? Cố lên giúp tao nhé! Tối nay tao sẽ đãi mày một bữa ngô non ngon
thỏa thích”. Con voi bụng teo tóp chần
chừ. Đam Thiện vỗ vỗ lên đầu nó khích lệ. Rồi anh trèo lên lưng voi. Khăm Sen hộc
lên một tiếng khô khốc. Dây kéo căng tức. Chiếc xe rú lên một lần nữa. Bánh xe quay
tít, trượt trượt trên lớp bùn rồi lầm rầm lăn qua bãi lầy đến chỗ đất bằng. Gã
lái xe nhảy khỏi buồng lái, quay ra nhìn vũng bùn thán phục: “Mẹ cha nó, nặng
thế mà cũng qua được. Đúng là khỏe như voi!”. Gã rút ví đếm tiền đưa cho Đam
Thiện rồi lên leo lên xe chạy mất hút.
Đam Thiện
nhận tiền từ gã lái xe. Anh quay ra chỗ Khăm Sen: “Nào, ta cùng ra chợ mua ngô
non nhé”. Bỗng con voi bủn rủn rồi nằm gục xuống. Khăm Sen ngước đôi mắt nhìn
anh thê thiết. Người nó run lên cầm cập. Mũi nó thở hắt ra phì phò. Đam Thiện
sợ quá. Anh vội chạy về bản Tà Lấp báo với mọi người trong gia đình rồi quáng
quàng đi gọi bác sĩ. Lĩnh đang ở trong bản, biết tin cũng vội chạy đến. Tới
nơi, cậu chỉ thấy Đam Thiện đang ôm lấy con voi, khóc rưng rức. Bác sĩ nói với
anh rằng Khăm Sen dùng sức quá mạnh, lại đang bị lao lực, chắc đã đứt mất cả
ruột gan mất rồi. Gia đình anh Đam Thiện đứng quanh con voi khóc sụt sùi. Khăm
Sen nhìn mọi người xung quanh, ánh mắt buồn vô hạn rồi dần khép lại. Hoàng hôn
nhòa đi trong mắt Lĩnh.
Đọc thư của
Lĩnh đến đây, bỗng tôi thấy những con chữ chao chao đi như biết chuyển động. Hình
như mắt tôi hơi ướt. Nhưng cũng có thể tại bức thư vốn đã nhòe nhoẹt từ trước. Không
hiểu có phải mực nhòe do nước mắt của Lĩnh chảy xuống trang giấy hay không? Tôi
đọc tiếp đoạn cuối thư:
“Tùng thân,
Chuyện chưa dừng ở
đó. Hôm sau khi mọi người thiêu hủy xác Khăm Sen, người ta thấy cặp ngà của Khăm
Sen đã bị kẻ nào cưa mất. Anh Đam Thiện truy tìm, dân bản truy tìm mà không phát
hiện ra được đó là ai. Tao thấy thương cho con voi quá. Đến chết cũng chẳng
được yên.
Có một chuyện này
nữa cũng thật lạ lùng. Hôm Khăm Sen chết, tao ngủ lại ở nhà anh Đam Thiện. Đêm
hôm đó, tao mơ thấy mình biến thành một con voi. Tao đi mãi, đi mãi trong rừng
thẳm. Đến khi ra khỏi rừng, tao thấy một bình nguyên bao la trải dài ngút tầm
mắt. Ngay phía trước mặt tao là một thung lũng nhỏ, đó chính là nghĩa địa voi
mà người dân bản Tà Lấp hay kể. Những chiếc ngà voi khổng lồ cùng hướng về phía
mặt trời như những ngọn chông tua tủa. Những linh hồn voi bay mờ ảo trong sương
chiều. Tao vội chạy về hướng nghĩa địa voi. Nhưng chạy mãi, chạy mãi mà không
tới nơi. Còn mặt trời thì cứ đỏ dần, đỏ dần, đỏ như máu…
Ký tên: Lĩnh
Tà Lấp,
18/05/2011”
HOÀNG TÙNG
Hà Nội, 18/05/2011
Một câu chuyện bi thảm, trong đó con voi
H’Tuk như một sứ giả cuối cùng của thời kỳ thiên nhiên hoang dã hòa
thuận với con người. Chuyện voi, cũng là chuyện người. Những con voi
khốn đốn vì con người (văn minh?), còn những con người khốn đốn vì đâu?
Một nghĩa địa voi huyền thoại trong ráng vàng hoàng hôn còn ý nghĩa gì
với con người trong buổi hoàng hôn của nền văn minh tàn phá thiên nhiên?
Hoàng Tùng sinh năm 1980, thích du lịch và
từng làm người hướng dẫn trong các tour du lịch mạo hiểm, anh biết ngoại
ngữ và hiện đang đảm đương công việc Giám đốc PR & Marketing cho
một công ty. Đã có một số truyện ngắn đăng trên các báo, nhưng dường như
viết văn đối với Hoàng Tùng không phải là thứ để thi đấu với đời, mặc
dù anh làm nó với vẻ nghiêm túc.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét