Truyện dịch: Một chút mây

Giới thiệu về tác giả James Joyce:

James Augustine Aloysius Joyce (1882 –1941) là nhà văn người Ireland, được coi là một trong những nhà văn có sức ảnh hưởng lớn nhất thế kỷ 20 với hàng loạt tác phẩm mang đầy tính sáng tạo, thử nghiệm và gây tranh cãi.

Trong số những tác phẩm của ông, nổi tiếng nhất là Ulysses. Cuốn sách này từng bị cấm xuất bản tại nhiều nơi, tạo nên một cuộc tranh cãi lớn. Cho đến tận ngày nay, Ulysses luôn nằm trong danh sách tác phẩm kinh điển của văn chương thế giới nhưng hầu như rất ít người có thể đọc, chưa nói đến hiểu được tác phẩm này. Năm 1998, NXB Modern Library xếp Ulysses vào vị trí số 1 trong 100 cuốn sách viết bằng tiếng Anh hay nhất thế kỷ 20.

Năm 1999, tạp chí Time đã xếp James Joyce vào danh sách 100 nhân vật quan trọng nhất thế kỷ 20 - 100 Most Important People of the 20th Century. 

MỘT CHÚT MÂY

Tác giả: James Joyce

Tám năm trước, Chandler nói lời chào từ biệt và cũng từ đó, Gallaher đã thành công. Hiếm ai vẫn giữ được sự hồn nhiên sau khi có được thành công như Gallaher. Và thật đáng kể khi có một người bạn như vậy.

Chandler nghĩ về những đổi thay trong tám năm qua. Cậu bạn nghèo túng thủa nào của anh giờ đã trở thành ngôi sao trong làng báo London. Chandler ngừng bút và nhìn qua cửa sổ. Ráng chiều cuối thu trải lên bãi cỏ tạo thành một đám bụi vàng lung linh. Mỗi khi ngắm cảnh và nghĩ tới cuộc đời, anh lại thấy có một nỗi buồn man mác xâm chiếm tâm hồn.

Chandler nhớ tới những tuyển tập thơ trên giá sách. Những tập thơ anh đã mua khi còn độc thân. Có những lúc anh muốn cầm lấy một cuốn và đọc cho vợ nghe. Nhưng rồi tính nhút nhát ngăn anh lại. Sách vẫn nằm trên giá. Đôi khi, anh chỉ đọc vài dòng như tự an ủi mình.

Đến giờ xuất phát, Chandler đứng lên chào mọi người. Anh rảo bước xuống đường. Chiều muộn. Không khí trở nên giá buốt dần. Một đám trẻ đang nô đùa ngoài phố như một lũ chuột nhỏ. Chandler không quan tâm. Anh đi giữa đám sinh vật nhỏ bé đó, dọc qua những tòa lâu đài hoang hóa thời xưa của Dublin, lòng tràn ngập niềm vui.

*

Chandler chưa bao giờ tới nhà hàng Corless nhưng anh biết danh tiếng nơi này. Nghe nói bồi bàn ở đây còn nói được cả tiếng Pháp và tiếng Đức. Nhiều tối anh đi ngang qua và thấy nơi đây nhộn nhịp xe cộ. Những người thượng lưu thường lui tới đây. Lũ lượt quý bà ăn mặc đồ lụa quý giá với khăn choàng đắt tiền và khuôn mặt đầy son phấn.

Chandler mải miết nghĩ đến người bạn cũ. Ignatius Gallaher trên báo chí London! Ai có thể ngờ được? Người ta thường nói Gallaher quá phóng đãng, trụy lạc và vay nợ lung tung. Cuối cùng cậu ta phải đào tẩu khỏi Dublin. Nhưng rồi cậu ta đã thành công. Muốn thành công, bạn phải đi. Bạn chẳng làm gì được nếu mãi ở Dublin.

Chandler đi qua cây cầu Grattan, ngắm nghía những ngôi nhà lụp xụp dọc sông. Liệu anh có nên viết một bài thơ? Liệu Gallaher có thể giúp đăng trên một tờ báo nào đó ở London hay không? Anh không rõ về những cảm xúc trong đầu. Nhưng giây phút thần hứng đó khiến anh hy vọng. 

*

Đắm chìm trong giấc mộng suy tư khiến Chandler đi vượt quá con phố và phải quay ngược lại. Đến gần nhà hàng Corless, anh bỗng thấy lưỡng lự. Cuối cùng, anh mở cửa bước vào. Bên quầy rượu là Ignatius Gallaher:

“Ôi, chào người hùng! Uống gì? Tớ đang uống whisky nguyên chất. Làm một ly không pha nhé. Uống rượu pha là mất vị đi… Này bồi, mang ra đây hai ly whisky… Dạo này mọi việc thế nào?”

Gallaher ôm chầm lấy Chandler, xoa xoa vào lưng bạn:

“Được về quê nghỉ vài ngày đã quá. Tôi cảm thấy tràn ngập hạnh phúc khi đặt chân lại lên cái thành phố Dublin bẩn thỉu thân yêu này…

“Mừng cho chúng ta, cho những ngày xưa và tình bạn cũ” - Chandler nâng ly. Hai người cụng ly và uống cạn. Gallaher trầm giọng:

“Tớ gặp lại mấy đứa. O'Hara trông tệ quá! Nó đang làm gì vậy?

“Chẳng làm gì hết! Đời nó coi như tàn rồi”

“Nhưng mà Hogan có vẻ ngon lành nhỉ?”

“Ừ. Nó làm ở Ủy ban Địa chính”.

“Còn cậu! Có vẻ chẳng thay đổi mấy. Vẫn mô phạm và hay thuyết giảng. Dạo này có đi đâu không?”

“Tớ đến đảo Man”

“Đảo Man!” - Gallaher cười to - “Hãy đến London hoặc Paris. Đến Paris ý. Hay lắm!”

“Cậu đến Pari rồi à? Có đẹp như người ta nói không?” - Chandler nhấp chén rượu.

“Đẹp? Đẹp lắm’ - Gallaher ngửa cổ uống cạn ly - Nhất là cuộc sống của Paris. Không nơi nào như Paris, vui vẻ, nhộn nhịp, hứng thú… Tớ đã tới nhà hàng Moulin Rouge, tới những quán café của dân di gan. Tuyệt cú mèo. Không phải chỗ dành cho người ngoan ngoãn như cậu đâu”

Chandler gọi người bồi bàn mang thêm rượu. Cả hai cạn chén. Chandler nhìn bạn có phần ghen tỵ.

“Ở Paris cái gì cũng vui” - Gallaher tiếp tục - “Họ tận hưởng cuộc sống. Nếu muốn hưởng thụ một cách đúng nghĩa, cậu phải đến Paris! Mà này, ở đó người ta thích dân Ireland lắm nhé”. Khi biết mình là người Ireland, họ cứ như muốn nuốt chửng tớ vậy!”

“Này, có phải Paris rất… phóng đãng như người ta hay nói không?” - Chandler nhấp chén rượu, thầm thì.

“Ôi dào, nơi nào trên thế giới này chả phóng đãng?” - Gallaher làm dấu thánh giá – “Tất nhiên, với Paris, phải nói là trụy lạc. Cứ đến thử các buổi khiêu vũ mà xem. Cậu biết không? Các cô ả có thể buông thả ngay nhá. Phụ nữ Paris vô địch về khoản đấy nhá. Nâng ly, uống cạn đi!”

Chandler rụt rè nâng chén. Gallaher châm xì gà và đưa cho bạn. Rồi anh bắt đầu nói với giọng điệu như một sử gia:

“Tớ nói cho mà biết. Thế giới này suy đồi lắm. Tớ biết đầy chuyện suy đồi…”

Đoạn Gallaher mô tả những chuyện suy đồi khắp nơi. Có vẻ anh muốn trao giải nhất cho Berlin. Có chuyện anh nghe qua bạn bè. Có chuyện là trải nghiệm bản thân. Gallaher kể lại chuyện của mình với một bà Quận công người Anh khiến Chandler sửng sốt. Còn Gallaher vẫn say sưa:

“Chúng ta đang sống ở một Dublin tẻ nhạt. Có điều đây là quê hương. Không thể không yêu quê hương. Đúng không? Chúng ta ai cũng vậy mà! Còn cậu? Nghe nói cưới vợ rồi à? Tận hưởng cuộc sống gia đình thế nào?

“Tớ mới cưới hồi tháng Năm, được mười hai tháng rồi” - Chandler đỏ mặt.

“Có nhóc chưa?”

“Bọn tớ đã có một cháu rồi”

“Trai hay gái?

“Con trai”

“Chúc mừng nhé ông bạn!” - Ignatius Gallaher vỗ lưng bạn nồng nhiệt.

“Trước khi về London, qua nhà tớ chơi ăn tối đi” - Chandler cười, hơi bối rối để lộ hàm răng trắng sữa như trẻ con – “Vợ tớ chắc vui lắm…”

“Cám ơn ông bạn nhiều! Tiếc quá, tối mai tớ phải đi rồi”

“Thế còn tối nay?”

“Tiếc quá, tối nay tớ có hẹn với mấy người bạn chơi bài. Tuy nhiên…”

“Ô, vậy thì…”

“Biết đâu đấy?” - Ignatius Gallaher hơi lưỡng lự - “Năm tới có khi tớ lại quay lại đây”.

“Cũng được!” - Chandler nói - “Lần sau mình sẽ gặp nhau cả tối”

“Chắc chắn rồi. Nếu năm sau tớ trở lại. Thề danh dự!”

“Cạn ly nào!”

Ignatius Gallaher giở một chiếc đồng hồ vàng ra xem giờ:

“Ly cuối nhé! Tớ còn có hẹn!”

“OK. Ly cuối! Bồi! Thêm hai ly”

Chandler cảm thấy người nóng bừng. Rượu whiskie và điếu xì gà khiến anh thấy bồn chồn. Những câu chuyện vẫy vùng của Gallaher khiến anh đầy xúc cảm, thấy cuộc đời có phần như bất công. Anh tin rằng mình có thể làm được những điều lớn hơn so với vẻ hào nhoáng bề ngoài của bạn. Gallaher có lẽ muốn gặp anh chỉ để khoe mẽ hơn là gặp gỡ vì tình thân.

Bồi bàn mang rượu ra. Chandler mạnh mẽ cần chén lên:

“Nào ai biết? Có khi năm tới gặp nhau tớ lại chúc mừng hạnh phúc hai vợ chồng Ignatius Gallaher ý chứ?”

Gallaher vừa định đưa ly rượu lên bỗng khựng lại, nhìn Chandler bằng một mắt:

“Cậu không phải ngại. Tớ cứ tự do ăn chơi và nếm mùi đời trước khi cho đầu vào rọ”

“Một ngày nào đó cậu sẽ vào rọ. Như tất cả mọi người thôi”.

Gallaher nắn lại cà vạt và nhìn thẳng vào mắt bạn:

“Nếu điều đó xảy ra, tớ sẽ quyết rất nhanh mà chẳng cần yêu đương gì hết. Tớ cưới vì tiền. Tớ sẽ là một kẻ đào mỏ. Nàng phải có nhiều tiền trong tài khoản”.

Chandler lắc đầu ngạc nhiên.

“Cậu biết không?” - Gallaher hăng say nói tiếp - “Tớ chỉ cần nói một lời thôi là ngày mai tớ có thể cưới vợ và tiền. Không tin à? Có hàng trăm, phải nói là hàng nhìn những quý bà người Do Thái giàu sụ sẵn sàng mở hầu bao nhá… Như đánh bài ý, làm gì tớ cũng phải tính đến hiệu quả kinh doanh. Chờ đấy mà xem!”

Nói đoạn, Gallaher uống cạn chén rượu và cười to:

“Tớ chẳng vội gì. Sao phải gắn mình với một người đàn bà?” – Rồi Gallaher làm cử chỉ như nhắm đồ ăn và nhăn mặt – “Ăn mãi một món ngấy lắm!”

*

Chandler ngồi ôm con trong phòng nhỏ. Để tiết kiện tiền, hai vợ chồng không thuê người giúp việc. Chandler quên không mang về cho Annie gói cà phê Bewley's. Nàng có vẻ dỗi, nói rằng tối nay sẽ không uống trà. Nhưng khi cửa hàng cuối phố sắp đóng cửa, nàng quyết định chuyển đứa con đang ngủ sang cho chồng để đi mua ít trà và đường:

“Này. Đừng để con thức dậy đấy!”

Cây đèn nhỏ chiếu ánh sáng lên chiếc ảnh lồng trong khung sừng ép. Đó là ảnh chụp Annie. Chandler ngắm nhìn. Mắt anh dừng lại ở đôi môi mím chặt và chiếc áo màu xanh nhạt. Anh đã bỏ ra hơn 10 silling, xếp hàng mua chiếc áo đó. Lúc mang áo về nhà, Annie hôn anh và khen áo đẹp. Nhưng khi nghe giá tiền, nàng ném chiếc áo lên bàn, bảo rằng giá đó quá đắt và đùng đùng định đem trả lại. Rồi khi mặc thử, nàng lại thấy thích vì chiếc áo được cắt rất khéo.

Chandler lạnh lùng nhìn vào đôi mắt trong ảnh. Đôi mắt đó cũng lạnh lùng nhìn lại anh. Đôi mắt đẹp. Nhưng vẻ thản nhiên đó khiến anh thấy mình như bị khiêu khích, bị hắt hủi. Đôi mắt đó thiếu vắng tình yêu, đam mê. Chandler nghĩ tới những cô gái Do Thái giàu có. Cặp mắt đen bí ẩn phương Đông đầy nhục cảm!.. Tại sao anh lại cưới người có đôi mắt trong bức ảnh này?

Rồi Chandler nhìn quanh phòng. Những đồ nội thất bằng gỗ Annie chọn trông sao kiểu cách đến tẻ nhạt. Có điều gì đó tối nay thức tỉnh trong anh. Chẳng nhẽ anh không thể trốn thoát khỏi căn nhà tăm tối này sao? Chẳng nhẽ đã quá muộn để anh có thể sống một cuộc sống tự do và phóng túng như Gallaher? Làm cách nào để đến London? Nếu anh có thể viết một cuốn sách, được xuất bản, số tiền đó có lẽ sẽ là một lối thoát.

Anh với tay lấy một tập thơ Byron trước mặt và nhẹ nhàng dùng tay trái mở sách để khỏi đánh thức đứa con, miệng bắt đầu ngâm ngợi:

“Gió tĩnh lặng và bóng chiều mờ tối

Không gió đâu nhẹ thoáng bên mồ

Tôi cúi mình bên nấm mộ người xưa

Rắc lên đất từng cánh hoa mỏng mảnh”

Chandler ngưng lại. Anh cảm thấy những thanh âm đang ngân vang trong phòng. Âm điệu đẹp làm sao. Anh cũng có thể viết nên những vần thơ như thế. Có biết bao điều anh muốn giãi bày. Cảm xúc đưa anh với giây phút thần hứng cùng hình ảnh những mái nhà nhỏ bé dưới chân cầu Grattan mấy tiếng trước…

Bỗng đứa bé tỉnh dậy, òa khóc. Chandler lật trang giấy và cố dỗ con nín. Anh bế con lên, đu đưa nựng nịu. Nhưng đứa bé khóc càng lúc càng gay gắt hơn. Anh đu đưa con mạnh hơn trong khi đôi mắt cố nhìn khổ thơ tiếp theo:

“Cơ thể người yêu nằm im trong mộ

Cơ thể ngày xưa tôi đã có lần…”

Vô ích. Chandler không đọc tiếp được. Anh không làm gì được. Tiếng khóc của đứa bé như tiếng trống chọc mạnh vào màng nhĩ. Vô ích! Vô ích! Anh như một kẻ tù đày trong cuộc đời này. Bỗng ghé sát mặt vào đứa bé và thét lên:

“Im!”

Đứa bé giật mình nín lặng vì sợ. Rồi nó khóc ré lên. Chandler chồm đứng dậy, đi lại trong phòng. Đứa bé nức nở thật đáng thương. Tiếng khóc đập vào bức tường trong căn phòng nhỏ rồi dội lại. Anh cố gắng dỗ dành nhưng đứa bé càng khóc tợn. Anh nhìn vào nét mặt co quắp vì sợ hãi của đứa bé rồi rùng mình ghì chặt con vào lòng…

Cánh cửa mở ra. Annie chạy vào hổn hển hét lên:

“Chuyện gì thế?”

Đứa bé nghe thấy tiếng mẹ lại nức nở khóc òa. Annie vứt mấy gói chè xuống và giằng lấy con:

“Anh làm gì nó đấy hả?”

“Có làm gì đâu? Tự nhiên… nó khóc”.

Annie ôm gọn con vào lòng nựng nịu, bước dần sang phòng lớn: 

“Con yêu của mẹ. Sao? Con sợ gì thế?... Mẹ đây… Mẹ đây… Tình yêu của mẹ… Nín đi nào… con”

Chandler thấy má mình nóng bừng vì ngượng ngùng. Anh lắng tai nghe. Tiếng khóc của đứa bé nhỏ dần. Hai mắt anh bỗng dưng ngấn lệ.

HOÀNG TÙNG

(Lược dịch từ nguyên bản truyện ngắn A Little Clound trong tuyển tập Người Dublin - Dubliners của James Joyce)